Jak rozpoznać i leczyć boreliozę?

Pierwszym charakterystycznym objawem boreliozy (tzw. postać wczesna zlokalizowana choroby) jest rumień przewlekły wędrujący. Pojawia się on na skórze w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Towarzyszą mu objawy charakterystyczne dla infekcji grypopodobnej (gorączka, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, zmęczenie). Choroba przechodzi w postać wczesną rozsianą, dla której charakterystyczne są obrzęk i bolesność stawów oraz zaburzenia rytmu serca. Może dojść także do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz porażenia nerwu twarzowego. Nieleczona lub leczona niewłaściwie infekcja może spowodować przewlekłe zanikowe zapalenie skóry, przewlekłe zapalenie stawów, objawy neurologiczne i psychiatryczne (zapalenie opon mózgowych, porażenie mięśni twarzy, drętwienie kończyn, zaburzenia pamięci i koncentracji, zmiany osobowości, zaburzenia snu). Objawy postaci późnej boreliozy mogą wystąpić nawet po kilku latach.

Nieleczona lub zbyt krótko leczona antybiotykami borelioza może przejść w postać zwaną neuroboreliozą, kiedy krętki opanowują mózg i układ nerwowy. Choroby nie można wtedy wykryć za pomocą badań krwi. Uszkodzenie struktur anatomicznych mózgu przez krętki powoduje objawy neurologiczne i zmiany psychiatryczne. Pojawiają się bóle i drżenia mięśni oraz łagodna postać depresji. Następnie może wystąpić zapalenie opon mózgowych oraz zachowania agresywne, wybuchy złości, obsesje, natręctwa, tendencje samobójcze. Dla stadium przewlekłego charakterystyczne jest między innymi otępienie, zmęczenie oraz zaburzenia snu (wybudzanie się w nocy i senność w ciągu dnia).

W leczeniu boreliozy stosuje się antybiotyki z grupy penicylin, cefalosporyn oraz tetracyklin. Terapia ta jest skuteczna w 90% przypadków. Czas leczenia zależy od tego, jak wcześnie została zdiagnozowana choroba, kuracja może trwać od kilku tygodni do półtora roku. Według procedury Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych (IDSA) obowiązującej w Polsce stosuje się krótką terapię antybiotykiem, a jeśli chory nadal skarży się na jakieś objawy, jest to tzw. zespół poboreliozowy. Stosuje się wówczas leczenie objawowe. Natomiast lekarze zrzeszeni w stowarzyszeniu ILADS są zwolennikami długotrwałej i złożonej antybiotykoterapii, gdyż zbyt krótkie leczenie powoduje według nich wykształcenie się opornych szczepów bakterii.

Uszkodzenia tkanek spowodowane infekcją oraz osłabienie układu odpornościowego są przyczyną występowania tzw. zespołu poboreliozowego. Pojawia się on po wyleczeniu choroby kuracją antybiotykową i może trwać do pół roku. Objawia się zmęczeniem oraz bólami stawów i mięśni. W leczeniu tych dolegliwości przedłużona kuracja antybiotykowa nie jest raczej skuteczna. Stosuje się leczenie objawowe, na przykład odpowiednie preparaty na bóle stawów (ibuprofen).

Krętki boreliozy znajdują się w ślinie, wymiocinach i odchodach kleszcza. Nawet błyskawiczne usunięcie kleszcza (dosłownie w momencie, gdy wgryza się w skórę) nie chroni przed zakażeniem boreliozą. Ważne jest jednak, by odpowiednio usunąć kleszcza. Nie powinno się go naciskać ani smarować preparatami, które powodują uduszenie insekta (alkohole, tłuszcze itp.). Kleszcz, który się dusi, wymiotuje, a wtedy zwiększa się ryzyko zakażenia. Osoba, która usuwa kleszcza, powinna założyć rękawiczki jednorazowe, by zapobiec zarażeniu się.

Zapobieganie boreliozie polega przede wszystkim na unikaniu ukąszenia przez kleszcza. W tym celu należy unikać udawania się w rejony, gdzie jest dużo kleszczy. Na wycieczkę do lasu należy się odpowiednio ubrać (długie spodnie, koszula z długimi rękawami, nakrycie głowy). Nie należy chodzić po zaroślach, siadać na zwalonych pniach drzew, potrącać gałęzi drzew, idąc. Powinno się stosować specjalne repelenty na kleszcze. Po powrocie należy sprawdzić, czy nigdzie nie przyczepił się kleszcz. Wskazane jest umycie włosów, gdyż mogły się tam dostać pajęczaki. Należy także sprawdzać sierść zwierząt domowych i stosować odpowiednie preparaty odstraszające kleszcze u psów czy kotów. Kleszcz może przejść z naszego ulubieńca na nas.