Jak poprawnie zredagować charakterystykę bohatera utworu?

Na pewno spotkałeś kiedyś pojęcia „charakterystyka zewnętrzna” i „charakterystyka wewnętrzna”. Charakterystyka zewnętrzna przedstawia wygląd bohatera, kolor oczu, włosów, wzrost, ubiór, typowe zachowania i sposoby mówienia. Charakterystyka wewnętrzna dotyczy cech osobowości (kłótliwy, leniwy, pogodny), charakteru (uparty, zawzięty, szlachetny), zainteresowań, wiedzy i umiejętności, światopoglądu, wyznawanych wartości.

Warunkiem poprawnego zredagowania charakterystyki jest staranne zebranie materiału. W tekście należy znaleźć fragmenty, które dotyczą danej postaci. Najłatwiej odnaleźć te partie tekstu, które zawierają charakterystykę bezpośrednią, mówią o bohaterze wprost. Możesz odnaleźć je zarówno w narracji, jak i w wypowiedziach innych postaci. Jeśli twoja praca ma być wyczerpująca, nie ograniczaj się do nich. Bardzo wiele informacji wynika z typowych zachowań i reakcji bohatera czy otoczenia, w którym przebywa (charakterystyka pośrednia).

Po zebraniu materiału trzeba go uporządkować. Najlepiej wypisać poszczególne cechy przy odpowiednich punktach składających się na charakterystykę (wygląd zewnętrzny, osobowość, światopogląd itd.). Można to zrobić na przykład w tabelce.

Teraz możesz przystąpić do redagowania charakterystyki. Zacznij od wstępu zawierającego ogólną prezentację danej postaci. Potem przedstawisz cechy jej wyglądu zewnętrznego, a następnie charakteru itp. W zakończeniu charakterystyki przedstaw swoją ocenę danego bohatera.

Pamiętaj jednak, że charakterystyki poszczególnych bohaterów będą się bardzo od siebie różniły. Ma na to wpływ przede wszystkim epoka, w której powstał dany utwór. Przypomnij sobie, co nauczyciel mówił na lekcji na temat kreacji bohatera w danym okresie literackim i wykorzystaj tę wiedzę, pisząc charakterystykę.

Jeśli piszesz charakterystykę postaci, która pozostaje niezmienna w toku rozwoju akcji utworu, wtedy po prostu prezentujesz tę postać według kolejnych punktów planu. Powstaje charakterystyka statyczna. Inaczej jest, jeśli bohater się zmienia, jak na przykład Makbet z dramatu W. Szekspira. Wtedy proste wyliczenie cech nie odda prawdy o postaci, trzeba ukazać zachodzące w niej zmiany i ich przyczyny, a także następstwa (jakim człowiekiem Makbet był na początku, a jakim się stał? dlaczego się zmienił? jakie były tego skutki?).

Kiedy przystępujesz do pisania charakterystyki, ustal także, czy ma ona dotyczyć postaci jako takiej we wszystkich możliwych aspektach, czy może twoim zadaniem jest ukazać ją z pewnego punktu widzenia (można na przykład scharakteryzować Stanisława Wokulskiego wyłącznie jako przedsiębiorcę). Pisząc charakterystykę całościową staraj się unikać niekonkretnych, ogólnikowych sformułowań. Z kolei redagowanie charakterystyki częściowej wymaga dokładnego zebrania i przeanalizowania materiału.

Jeśli twoim zadaniem jest napisanie charakterystyki porównawczej, masz nieco trudniejsze zadanie. Porównanie dwóch bohaterów nie polega bowiem na zredagowaniu dwóch osobnych charakterystyk i połączeniu ich w jedną pracę. Twoim zadaniem jest wskazanie podobieństw i różnic między postaciami (na przykład jeden z bohaterów był nieśmiały, drugi wyjątkowo odważny, ale obaj byli patriotami).