Jak stać się osobą asertywną?

Asertywność nie jest cechą nam wrodzoną. Jest to postawa, której trzeba się nauczyć. A nie jest to takie łatwe – przede wszystkim trzeba popracować nad swoją samooceną. Osoba, której brak pewności siebie, nie potrafi zachować się asertywnie. Będzie posługiwać się kłamstwem i manipulacją, może stać się uległa albo agresywna – nie potrafi natomiast zwyczajnie powiedzieć „nie” bez poczucia winy. Pierwszym krokiem do opanowania postawy asertywnej jest zrozumienie, że ma się prawo do odmowy – my mamy takie same prawa jak inni. Kolejny krok to zaakceptowanie faktu, że inni mają takie same prawa jak my. Tak więc osoba asertywna jest spokojna, opanowana i stanowcza, szanuje innych, respektuje ich prawa, nie atakuje i nie jest agresywna. Postawa asertywna nie oznacza braku kultury.

Osoba, która dopiero zaczyna trening asertywności, może ułatwić sobie zadanie, jeśli zapamięta pewne sytuacje, kiedy powinna zdecydowanie powiedzieć „nie”. Po pierwsze, odmawiamy, gdy jesteśmy bardzo zajęci. Gdy masz dużo obowiązków i aby się z nich właściwie wywiązać, rezygnujesz z czasu dla siebie albo odpoczynku, dość łatwo odmówić prośbie o pomoc w załatwieniu jakiejś sprawy, remoncie czy przeprowadzce. Ale jeśli twój budżet czasu nie jest napięty, a odmówisz, pojawią się wyrzuty sumienia. I tutaj ćwiczenie do odrobienia. Będąc w takiej sytuacji, odmów spokojnie, stwierdzając: „niestety, mam już inne plany na ten dzień” i nie odwołuj wizyty u kosmetyczki. Zaoferuj swoją pomoc w innym terminie, dogodnym dla siebie. Nie tłumacz się, nie przepraszaj i nie oszukuj, że masz właśnie wizytę z dzieckiem u lekarza. Masz prawo zarządzać swoim czasem według swojej woli. Powinniśmy również odmówić, gdy jesteśmy proszeni o coś, z czego nie wywiążemy się najlepiej. W takiej sytuacji odmawiamy, proponując ewentualnie pomoc w innym zakresie. Odmawiaj również uczestniczenia w spotkaniach z ludźmi, których nie lubisz. Pamiętaj, że ci, z którymi się nie spotkasz, wcale na tym nie stracą – jeśli się nie rozumiecie, to nie byłoby udane spotkanie.

Przede wszystkim unikaj kłamstw. Nie twórz sobie „alibi”. Szczerze powiedz, że nie masz teraz na czasu lub ochoty na zrobienie tego, o co jesteś proszony, ale ewentualnie mógłbyś się tego podjąć w innym terminie. Poza tym pozbądź się poczucia winy, bo ono powoduje agresję i gniew. Bądź miły dla osoby, która cię o coś poprosiła. To znaczy, że ma do ciebie zaufanie i ceni twoje doświadczenie i umiejętności. Ale nie wynika z tego, że powinieneś wysłuchać każdej prośby. Na pewno znasz zapracowane i sfrustrowane osoby, które nie umieją odmawiać, a otoczenie to wykorzystuje. „Poproś X-a, on na pewno ci pomoże”. Jeśli pan X nie jest osobą asertywną, nie ma chyba wolnej chwili dla siebie.

Powinno się zarówno prośbę, jak i odmowę przekazywać w sposób asertywny. Na czym polega asertywna prośba? Otóż wyrażając ją, od razu zaznaczamy, że przyznajemy osobie, do której się zwracamy, prawo do odmowy. Jeśli my mamy prawo poprosić, ona może powiedzieć „nie”, o ile spełnienie prośby jej nie odpowiada.

Odmawiając, należy pamiętać, że mamy do tego pełne prawo. Jeśli spełnienie czyjejś prośby wymagałoby od nas rezygnacji z naszych planów lub w jakikolwiek inny sposób odbyłoby się naszym kosztem – odmawiamy. Nie mówimy „przepraszam, ale…”, „nie mogę, bo…”, „niestety, muszę…”, nie tłumaczymy się. Nie uzasadniamy odmowy zbyt szczegółowo. Wystarczy krótko wyjaśnić powód: „to jest niezgodne z moimi zasadami”, „mam już inne plany na ten dzień”. Jeśli nasz rozmówca ponawia swą prośbę, powtarzamy swą odmowę w innej formie, ale stosując to samo uzasadnienie. Dzięki temu nasza asertywna odmowa zostanie wzmocniona.